Với gần 15 triệu đồng bào dân tộc thiểu số, sinh sống trải dài ở 3/4 diện tích đất nước, vùng dân tộc thiểu số và miền núi (DTTS&MN) đến nay vẫn còn tồn tại rất nhiều khó khăn, bất cập.
Chính vì vậy, các hoạt động nghiên cứu ứng dụng chuyển giao công nghệ cho vùng DTTS&MN đã tạo ra hiệu quả và tác động tích cực đến sự phát triển của vùng miền núi trong phạm vi cả nước.
Nhiều kết quả quan trọng
Ngày 10/7/2012, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) và Uỷ ban Dân tộc (UBDT) đã cùng nhau ký “Chương trình phối hợp hoạt động giữa Bộ KH&CN và UBDT giai đoạn 2012-2020”.
Đây là hoạt động được 2 cơ quan đặc biệt quan tâm và triển khai thực hiện tốt. Nổi bật nhất là sự ra đời của Chương trình KH&CN cấp quốc gia giai đoạn 2016-2020 "Những vấn đề cơ bản và cấp bách về DTTS và chính sách dân tộc ở Việt Nam đến năm 2030” (Chương trình CTDT/16-20).
Giai đoạn 2016-2020, Chương trình đã xây dựng được 2.324 mô hình ứng dụng, chuyển giao tiến bộ KH&CN có hiệu quả, quy mô phù hợp với điều kiện sinh thái cho 34 tỉnh/thành phố vùng DTTS&MN, trong đó: thực hiện được 30 mô hình sản xuất liên kết theo chuỗi giá trị; 14 mô hình ứng dụng công nghệ thông tin; 27 mô hình ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất hỗ trợ tạo việc làm cho trên 2.000 lao động thường xuyên và 5.000 lao động thời vụ, tạo sinh kế cho đồng bào; đã chuyển giao được 1.106 lượt công nghệ mới, tiên tiến phù hợp với từng vùng miền, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội (KT-XH) vùng DTTS&MN; hỗ trợ đào tạo trên 1.000 cán bộ quản lý KH&CN, 2.484 cán bộ kỹ thuật, kỹ thuật viên cơ sở; tập huấn cho 45.328 lượt nông dân các địa phương vùng DTTS&MN.
Nhìn chung các hoạt động nghiên cứu ứng dụng chuyển giao công nghệ cho vùng DTTS và MN khá đa dạng về loại hình, cấp độ; tăng trưởng về quy mô kinh phí và địa bàn thực hiện không ngừng được mở rộng; tạo ra hiệu quả và tác động tích cực đến sự phát triển vùng DTTS&MN trong phạm vi cả nước.
Bộ trưởng, Chủ nhiệm UBDT Hầu A Lềnh cho biết sau gần 6 năm triển khai thực hiện, Chương trình CTDT/16-20 đã đạt được nhiều kết quả quan trọng. Chương trình đã tập trung giải quyết tốt một số mục tiêu cụ thể như: Cung cấp đầy đủ các luận cứ để nhận diện các vấn đề cơ bản mang tính chiến lược và thực tiễn cấp bách liên quan đến các DTTS và chính sách dân tộc đáp ứng yêu cầu thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế…
Từ khi Chương trình phối hợp giữa 2 cơ quan được ký kết, công tác nghiên cứu ứng dụng chuyển giao công nghệ cho vùng đồng bào DTTS&MN ngày càng được mở rộng và đem lại hiệu quả thiết thực, góp phần tạo động lực phát triển cho vùng này, trong đó phải kể đến Chương trình hỗ trợ ứng dụng và chuyển giao tiến bộ KH&CN phục vụ phát triển kinh tế - xã hội nông thôn và miền núi với nhiều kết quả nổi bật gắn trực tiếp đến vùng đồng bào DTTS&MN như: Các dự án ứng dụng tiến độ KH&CN vào trồng trọt: sản xuất rau, hoa ở Phia Đén (Cao Bằng); sản xuất nông nghiệp bền vững ở Bác Ái (Ninh Thuận); nhân giống, trồng thâm canh, cải tạo và chế biến chè Shan Trạm Tấu (Yên Bái); phát triển chuỗi giá trị sản xuất sản phẩm gạo đặc sản địa phương (Khẩu Ký, Tẻ Râu) tỉnh Lai Châu; công nghệ tưới tiết kiệm nước cho cây cà phê và hồ tiêu tại vùng đồng bào DTTS tỉnh Gia Lai; sản xuất lê vàng Đông Khê cho năng suất, chất lượng cao tại tỉnh Cao Bằng…
Các dự án ứng dụng tiến bộ KH&CN vào chăn nuôi: mô hình nuôi bò thịt tại vùng đồng bào DTTS một số tỉnh trung du, miền núi phía Bắc; mô hình nuôi vỗ béo bò vàng Hà Giang tại các huyện vùng cao nguyên đá Đồng Văn (Hà Giang); nuôi bò hướng thịt tại các xã khó khăn, vùng đồng bào DTTS tỉnh Ninh Thuận; nuôi lợn Nậm Khiếu tại Thái Nguyên; xây dựng chuỗi giá trị lợn Lũng Pù tại Mèo Vạc (Hà Giang); phát triển đàn dê tại A Lưới (Thừa Thiên - Huế); nuôi trâu bản địa năng suất, chất lượng cao và tiêu thụ sản phẩm tại Than Uyên (Lai Châu)...
 |
| Các hoạt động nghiên cứu ứng dụng chuyển giao công nghệ cho vùng DTTS&MN đã tác động tích cực đến sự phát triển của vùng. Ảnh: Mai Hương |
Tiếp tục tăng cường phối hợp trong giai đoạn 2021-2030
Triển khai chủ trương của Quốc hội tại Nghị quyết số 88/2019/QH14 và chỉ đạo của Chính phủ tại Nghị quyết số 12/NQ-CP về triển khai thực hiện Nghị quyết số 88/2019/QH14, UBDT đã xây dựng “Chương trình KH&CN phục vụ phát triển KT-XH vùng DTTS&MN giai đoạn 2021 - 2030” (Mã số CTDT/21-25). Trong đó hướng tới mục tiêu lớn như: Nghiên cứu, cung cấp luận cứ, giải pháp khoa học; ứng dụng chuyển giao tiến bộ KH&CN trên nền tảng văn hóa, tri thức truyền thống phục vụ phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS&MN.
Tại lễ ký kết Chương trình phối hợp giai đoạn 2021 - 2030 mới đây giữa UBDT và Bộ KH&CN, hai đơn vị đã thống nhất nhiều nội dung phối hợp quan trọng. Trong đó, tập trung vào xây dựng thành công cơ sở dữ liệu vùng DTTS&MN để phục vụ công tác dự báo, dự tính, hoạch định, quản lý thực hiện chính sách dân tộc theo yêu cầu của Nghị quyết 88/2019/QH14; xây dựng các cơ chế, chính sách nhằm ưu tiên, khuyến khích các tổ chức, cá nhân nghiên cứu, ứng dụng, chuyển giao công nghệ nhằm phát triển KT-XH, môi trường gắn với đảm bảo an ninh – quốc phòng vùng DTTS&MN; Xây dựng, tổng kết, đánh giá, lựa chọn các mô hình ứng dụng KH&CN hiệu quả để nhân rộng trong đồng bào DTTS…
Theo ông Lê Sơn Hải - Thứ trưởng, Phó Chủ nhiệm UBDT: Chương trình giai đoạn mới sẽ tập trung vào 6 nhóm vấn đề: Nghiên cứu bổ sung một số vấn đề lý luận về dân tộc, công tác dân tộc, cung cấp luận cứ, cơ sở khoa học phục vụ tổ chức thực hiện khả thi và hiệu quả Chương trình Mục tiêu quốc gia; nghiên cứu thí điểm một số giải pháp, cơ chế, chính sách từ đó bổ sung, điều chỉnh, hoàn thiện quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật và các chương trình, dự án, đề án, chính sách của Nhà nước phù hợp và hiệu quả đối với vùng đồng bào DTTS&MN; xây dựng một số mô hình ứng dụng đồng bộ các giải pháp tổng thể phát triển KT-XH bền vững quy mô cấp cộng đồng đối với từng DTTS; xây dựng mô hình ứng dụng, chuyển giao tiến bộ kỹ thuật, giải pháp KH&CN dựa trên nền tảng văn hóa, tri thức truyền thống của đồng bào các DTTS; cập nhật, bổ sung, nâng cấp, duy trì hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về các DTTS và chính sách dân tộc; nâng cao nhận thức, trình độ ứng dụng KH&CN của doanh nghiệp, các tổ chức kinh tế, cộng đồng và người dân.
Việc triển khai nghiên cứu sẽ dựa trên nguyên tắc: Lấy văn hóa, tri thức cộng đồng, truyền thống của các DTTS làm nền tảng, phát triển KT-XH, môi trường và bảo đảm quốc phòng, an ninh làm mục tiêu, KH&CN là giải pháp. Tất cả nhằm hướng tới các mục tiêu cụ thể như: Tham mưu có hiệu quả cho Trung ương Đảng, Quốc hội và Chính phủ các giải pháp, biện pháp về KH&CN để phục vụ công tác hoạch định và thực hiện hiệu quả, lâu dài chiến lược, chương trình, đề án, dự án chính sách dân tộc. Cùng với đó, nâng cao nhận thức, trình độ năng lực về KH&CN cho cán bộ làm công tác dân tộc trong việc xây dựng, thực hiện chính sách dân tộc; đẩy mạnh nghiên cứu, ứng dụng, chuyển giao KH&CN, tiến bộ kỹ thuật cho đồng bào DTTS, góp phần thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa và xây dựng nông thôn mới ở vùng DTTS&MN.
