Lúng túng khái niệm “doanh nghiệp nhà nước”

Doanh nghiệp “cố tình” thi công khi chưa đủ thủ tục pháp lý

Yêu cầu tăng tốc cổ phần hóa các doanh nghiệp lớn

Viện Nghiên cứu Kinh tế TW (CIEM) đã phải tổ chức một hội thảo để lấy ý kiến chuyên gia một vấn đề trong Luật Doanh nghiệp (DN) (sửa đổi) đó là: “Thế nào là doanh nghiệp nhà nước (DNNN)?”. Thế nhưng kết thúc hội thảo, ông Phan Đức Hiếu, Phó Viện trưởng CIEM cho biết, ông còn thấy khó khăn hơn để đưa ra khái niệm này trong dự thảo Luật sắp phải trình Quốc hội cho ý kiến tại kỳ họp tháng 10 tới.

Số DNNN sẽ tăng lên

Theo TS Phan Đức Hiếu, trước đây Luật Doanh nghiệp quy định DNNN là 100% vốn nhà nước. Nhưng Nghị quyết Trung ương 5 khóa XII (NQ TW 5) lại có những định hướng khác, bao gồm cả những doanh nghiệp chiếm phần vốn chi phối. Vì vậy, vấn đề đặt ra là phải sửa đổi các quy định để thể chế hóa quan điểm ấy.

“Vì vậy, vấn đề đặt ra là phải sửa đổi các quy định để thể chế hóa quan điểm đó. Nhưng mục tiêu quan trọng nhất là phải làm rõ DN nào được gọi là DNNN, để từ đó có mô hình quản lý, quản trị phù hợp, tránh tình trạng áp đặt, cứ có vốn nhà nước là bị quản lý như DNNN giai đoạn trước…”- ông Hiếu bày tỏ quan điểm.

Trong khi đó, ông Phạm Đức Trung, Trưởng ban Ban nghiên cứu cải cách và phát triển DN (CIEM) cho rằng, nếu điều chính khái niệm DNNN (theo tinh thần NQTW 5- PV) thì lập tức DNNN tăng lên. “Số DN tăng lên này sẽ phải chịu sự điều chỉnh của nhiều luật mà trước đây không bị chi phối. Ngoài ra còn các văn bản, quy định khác dưới luật…”- ông Trung lo ngại. Đại diện CIEM liệt kê có đến 9 luật hiện hành đều quy định về chủ thể là “DNNN”.

Đó là Luật Ngân sách nhà nước (NSNN), Luật Đấu thầu, Luật Xây dựng, Luật Quản lý Tài sản công, Luật Tiếp cận thông tin, Bộ luật Dân sự, Luật Thủy lợi. Luật Lâm nghiệp, Luật Kiểm toán nhà nước. Trong đó có 3 luật gây tác động trực tiếp nếu DN được xác định là “DNNN” là Luật Đấu thầu, Luật Xây dựng và Luật NSNN. Theo CIEM, trong trường hợp mở rộng tối đa khái niệm DNNN thì ít nhất có thêm khoảng 1.282 Công ty cổ phần được gọi là DNNN và trở thành đối tượng điều chỉnh của pháp luật về DNNN.

Đề xuất 3 phương án cổ phần chi phối

Cái khó của Ban soạn thảo là quy định như thế nào là cổ phần chi phối? Theo đề xuất của CIEM có 3 phương án: Trên 65% vốn điều lệ; Trên 50% vốn điều lệ; Và trên 35% vốn điều lệ. Cùng với đó là một loạt những băn khoăn: Chủ thể nào được xác định là Nhà nước? Công ty con cấp I, cấp II, cấp III của Tập đoàn, Tổng công ty, nhóm Công ty mẹCông ty con có được xác định là DNNN không? DN do một DNNN giữ cổ phần chi phối (ví dụ SCIC) có phải là DNNN không? Nếu không thì là DN gì?

Dưới góc độ chuyên gia, ông Hoàng Trường Giang, Ban Kinh tế TW cho biết, sở dĩ NQTW 5 đưa ra khái niệm DNNN bao gồm cả DN có cổ phần nhà nước chi phối là do mục tiêu của Nghị quyết là cơ cấu lại, đổi mới và nâng cao hiệu quả DNNN, cơ bản Nhà nước thoái vốn, do đó, sau năm 2020, kể cả tập đoàn và tổng công ty sẽ đa sở hữu, không còn DN 100% vốn nhà nước nữa.

“Nghị quyết đến nay chưa cụ thể hóa thành Luật. Nhiều trường hợp DN hỏi ý kiến, Ban Kinh tế TW cũng chỉ giải thích theo… Nghị quyết (!?)”- ông Giang chia sẻ. Theo quan điểm cá nhân, ông Giang cho rằng cần bàn 2 phương án vốn điều lệ trên 65% và trên 50%. Nếu phương án trên 65% thì số lượng DNNN giảm đi và tập trung vào những lĩnh vực quan trọng mà Nhà nước cần nắm giữ.

Nguyên Viện trưởng CIEM, ông Lê Xuân Bá nhắc lại khái niệm DNNN theo NQTW5 và nhấn mạnh từ “hoặc” (DNNN là DN do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ hoặc cổ phần, vốn góp chi phối). Theo ông, “hoặc” và “và” là 2 khái niệm khác nhau. “Giờ sửa luật có bắt buộc theo NQTW 5 hay không? Nếu bắt buộc thì miễn bàn. Còn TW bảo cho phát biểu ý kiến thì cần có sự tổng kết, đánh giá…”- ông Bá thẳng thắn.

Bày tỏ quan điểm cá nhân, ông Bá khẳng định: “Về mặt bản chất, DNNN ở khắp nơi trên thế giới là kém hiệu quả, không cần chứng minh” vì vậy, không nên mở rộng, phát triển khu vực kinh tế nhà nước. Băn khoăn với các phương án mà CIEM đưa ra, ông Đặng Đức Đạm, nguyên Phó viện trưởng CIEM đề nghị dứt khoát: Không nên sửa, có sửa cũng đừng mở rộng khái niệm DNNN. “Chỉ cần nói DNNN là DN có vốn nhà nước chi phối là đủ, không cần nói 100% hay 51% vốn nhà nước. 100% vốn nhà nước cũng là chi phối chứ?”- ông Đạm nói.