Đồng bào Ơ Đu ở vùng biên xứ Nghệ có một phong tục đón Tết hết sức đặc biệt, mùa Xuân của họ bắt đầu từ khi có tiếng sấm đầu tiên của năm là người người, nhà nhà rộn ràng đón Tết Chăm Phtrong.
Độc đáo tục thờ “thần sấm” đón mùa xuân
Đã được nghe đâu đó những câu chuyện thú vị về phong tục thú vị của người Ơ Đu tại rẻo cao huyện Tương Dương, tỉnh Nghệ An khiến chúng tôi hết sức tò mò. Trong một chuyến đi cùng đồng nghiệp đến bản Văng Môn, xã Nga My, huyện Tương Dương - nơi có cộng đồng người dân tộc Ơ Đu sinh sống, thời điểm tại đây đang tổ chức một lễ hội hết sức lớn, hỏi những người dân ở đó thì được biết dân bản đang làm lễ cúng thần sấm đón Tết Chăm Phtrong.
Bên hai con đường, trai gái xúng xính áo váy đi từng tốp, người dân già trẻ gái trai đều rất hớn hở, ai nấy cũng đều vui vẻ cười đùa nhau. Trong những ngôi nhà dân hai bên đường nhà nhà mở nhạc xập xình, một tốp người thì quây quần bên chum rượu cần cùng hát đối vừa chúc nhau những sừng rượu cần được ủ từ lâu nồng ấm và ngọt cay.
Bản Văng Môn nằm ở giữa thung lũng, những ngôi nhà được dựng ở lưng chừng núi, ngôi nhà sinh hoạt cộng đồng có lẽ là nơi đông nhất. Thầy mo (thầy cúng của bản) vừa làm lễ cúng thần sấm để bắt đầu cho một năm mới.
Qua câu chuyện của người dân nơi đây, chúng tôi biết được mộ nét độc đáo trong văn hóa của dân tộc Ơ Đu – đây là lễ hội Tết mừng tiếng sấm đầu tiên (Tết Chăm Phtrong) gắn với tục thờ “thần sấm”. Lễ hội được tổ chức vào tầm từ tháng 2 dương lịch đến tháng 3 dương lịch hàng năm, tuỳ thuộc vào thời tiết của mỗi năm có thể sớm hay muộn. Đây là một nét đặc trưng của người Đông Nam Á trong đó có người Việt cổ, việc thờ thần sấm một biểu trưng cho nông nghiệp, người Ơ Đu cũng vậy, họ xem “thần sấm” là một vị thần tối cao biểu tượng cho sự linh thiêng.
Các cụ cao niên ở trong bản cho biết, không ai còn nhớ Lễ hội đón tiếng sấm đầu tiên của người Ơ Đu có từ lúc nào bởi từ lúc họ sinh ra đã thấy cha ông mình tổ chức và cho đến nay con cháu họ vẫn đang lưu truyền. Theo đó, thời khắc có tiếng sấm đầu tiên của năm từ tháng 2 đến tháng 3 dương lịch là báo hiệu mùa xuân bắt đầu.
Già làng Lo Văn Cường chia sẻ, trước đây khi đường xá còn khó khăn, nơi đây còn chưa biết đến lịch là gì, thì thời điểm chuyển từ năm cũ sang năm mới của người Ơ Đu căn cứ vào tiếng sấm. Những năm gần đây khi điều kiện có hơn trước thì vẫn đón Tết cổ truyền nhưng với người Ơ Đu có đến hai cái Tết một cái chung và một cái của riêng mình.
Cũng theo già làng Lo Văn Cường, cả năm người Ơ Đu mong mỏi đến thời khắc quan trọng này vì quanh năm làm nương, làm rẫy chỉ có dịp như này người người nhà nhà mới tập trung về để đoàn tụ và gặp mặt nhau. Những lễ vật cúng đều được người dân chuẩn bị từ đầu năm như rượu cần ủ cả năm, gà nuôi trong vườn, cá dưới suối…
Giờ đây, khi nghe tiếng sấm đầu tiên, cả bản tập trung ra nhà văn hóa cộng đồng để cùng nhau làm lễ. Lễ hội cũng được tổ chức thành hai phần là phần lễ và phần hội. Phần lễ, sau khi người dân tập trung ra nhà văn hóa cộng đồng, chuẩn bị lễ vật để cúng thì già làng sẽ là người chủ lễ thay mặt bà con đọc lời khấn cầu thần sấm đem đến nguồn nước cho bà con, cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt. Cầu mong một năm mới mọi người có sức khỏe, gặp nhiều may mắn…
Kết thúc phần lễ, phần hội người dân trong bản tập trung ăn uống, múa hát, uống rượu cần, chúc nhau những điều may mắn. Tiếp đến là những tiếng cồng chiêng, tiếng sấm từ những ống tre gõ vào đất, rồi các trò chơi dân gian sôi động như, bắn nỏ, ném còn, đánh khăng…
Ông Lương Tuấn Dũng, Chủ tịch UBND xã Nga My cho biết, từ ngày được về sinh sống tại bản Văng Môn, đời sống bà con người Ơ Đu đã ngày càng ổn định hơn. Hiện đang phấn đấu đến năm 2024 bản sẽ hoàn thành các tiêu chí về nông thôn mới. Cuộc sống người dân càng ngày càng được nâng cao, nhiều con em người Ơ Đu đi học các trường Đại học, Cao đẳng trên cả nước…
Bảo tồn, phát huy một di sản văn hoá
Người Ơ Đu là một trong 5 dân tộc ít người nhất của Việt Nam (Brâu, Rơ Măm, Pu Péo, Si La, Ơ Đu). Người Ơ Đu theo tiếng Thái nghĩa là “thương lắm”, còn có tên gọi khác là người Tày Hạt. Người Ơ Đu trước đây khá đông đúc, cư trú suốt một vùng rộng lớn dọc theo hai con sông Nậm Mộ và Nậm Nơn, Nghệ An và Lào. Đồng bào người Ơ Đu có nền văn hóa đậm bản sắc dân tộc với ngôn ngữ, chữ viết, trang phục và những phong tục, tập quán riêng.
Tuy nhiên, những biến cố trong lịch sử, mà số lượng người Ơ Đu giảm dần, theo số liệu từ Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2009 người Ơ Đu ở Việt Nam có dân số 376 người. Theo thống kê mới nhất hiện tại người Ơ Đu chủ yếu sống ở huyện Tương Dương, trong đó có ở xã Nga My có 334 người, thị trấn, các xã khác 49 người.
Trước đây, người Ơ Đu chủ yếu sống rải rác trong khu vực lòng hồ thủy điện Bản Vẽ, từ năm 2006 các hộ người dân tộc Ơ Đu được di chuyển về nơi ở mới ổn tại bản Văng Môn, xã Nga My, hiện tại ở bản Văng Môn có 99 hộ với trên 350 người dân Ơ Đu sinh sống. Ngày nay, những dấu vết lịch sử về cát cứ địa lý của người Ơ Đu xưa vẫn còn, đó là di tích thành lũy bằng tre ở xã Hữu Khuông (Tương Dương).
Cũng như các dân tộc khác trên địa bàn, sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng của dân tộc Ơ Đu khá đa dạng và phong phú với nhiều nghi lễ độc đáo như lễ cúng năm, lễ đón tiếng Sấm, lễ truyền sắc… Do nhiều biến cố của lịch sử mà các nghi lễ đã bị mai một và mất đi, họ chỉ còn duy trì được Nghi lễ đón tiếng Sấm đầu năm được xem là nghi lễ cổ xưa nhất còn tồn tại cho đến ngày nay của dân tộc Ơ Đu.
Nghi lễ được coi trọng, duy trì từ thế hệ này sang thế hệ khác đã hàng trăm năm nay, tuy nhiên do biến thiên của lịch sử, chiến tranh loạn lạc, sự di cư nên việc bảo tồn nghi lễ không còn được nguyên vẹn. Sau một thời gian dài bị ngắt quãng, đến năm 2018, UBND tỉnh Nghệ An đã ban hành Kế hoạch triển khai thực hiện phục dựng văn hóa dân gian và nghi lễ dân gian dân tộc Ơ Đu ở bản Văng Môn, xã Nga My, huyện Tương Dương thuộc chương trình mục tiêu quốc gia phát triển văn hóa giai đoạn 2016 – 2020, trong đó có nội dung phục dựng Nghi lễ đón tiếng Sấm đầu năm.
Khi nghe tiếng Sấm đầu tiên vang rền, thì người thầy Mo của dân bản Ơ Đu sẽ đánh những hồi chiêng báo cho đồng bào biết. Tiếng chiêng chỉ vang lên một lần trong năm. Đó là lúc có tiếng sấm đầu năm, thầy Mo sẽ gõ 3 tiếng chiêng rồi treo lên vị trí trang trọng, gần bàn thờ tổ tiên. Khi những hồi chiêng được gióng lên, mọi người trong làng cùng thầy mo mang theo các vật dụng thường dùng trong sinh hoạt hàng ngày như chõ xôi, chiếc giỏ đi bắt cá, nồi cơm... ra suối để rửa sạch và rửa mặt, gội đầu trên dòng suối có ý nghĩa gột rửa những điều xui xẻo của năm cũ, vệ sinh sạch sẽ các thứ để chào đón năm mới tốt lành.
Các vật phẩm tế lễ luôn có lợn, gà và rượu cần 2 vò, bánh chưng, cơm lam, nếp cẩm, cá mọc, cá lạp, nhoọc chuột… là những món ăn truyền thống của đồng bào Ơ Đu. Ngày nay, Nghi lễ đón tiếng Sấm đầu năm đã được phục hồi, được duy trì thực hành trong cộng đồng Ơ Đu, nhưng quy mô hạn chế, thời gian chỉ diễn ra trong 1- 2 ngày, các nghi lễ vẫn được thực hiện theo phong tục truyền thống.
Ông Hồ Mạnh Hà – Phó Trưởng Phòng Quản lý di sản - Sở Văn hoá thể thao Nghệ An cho biết, lễ hội cúng thần sấm, mừng Tết Chăm Phtrong là một trong những phong tục đặc sắc của người Ơ Đu tại Nghệ An. Sở đang làm các thủ tục trình Bộ Văn hoá thể thao và du lịch đề nghị đề nghị đưa vào danh mục di sản văn hoá phi vật thể Quốc gia.
Đối với dân tộc Ơ Đu “sấm” như là một vị thần tối cao biểu tượng cho sự linh thiêng. Đây là tập tục cổ xưa của các dân tộc thiểu số quen sống bằng nghề trồng trọt. Tiếng sấm vang lên báo hiệu cho mùa gieo trồng bắt đầu, tiếng sấm còn là mốc thời gian để đồng bào thực hiện những việc trọng đại trong gia đình, dòng họ và kể cả công việc chung của cộng đồng. Bản thân người Ơ Đu từ khi sinh ra cho đến lúc chết đi cũng phải chờ tiếng sấm vì theo họ chỉ khi có tiếng sấm vang lên thì linh hồn họ mới được siêu thoát.
Do đó, mừng tiếng sấm đầu năm là một lễ tục quan trọng nhất đối với người Ơ Đu, có ý nghĩa cầu cho một năm mưa thuận gió hòa để thuận lợi cho việc trồng trọt, săn bắt.
Ngày 29 tháng 3, tại Nhà số 4 Lý Nam Đế, nhà văn Phùng Văn Khai - Phó Tổng Biên tập Tạp chí Văn nghệ Quân đội đã có cuộc trò chuyện, phỏng vấn Thiếu tướng, Phó Giáo sư - Tiến sĩ Phạm Tiến Luật về anh hùng Điện Biên Phùng Văn Khầu. Phóng viên Bảo Thơ đã gh
Theo dự báo, khi kỳ nghỉ lễ 30/4-1/5 kết thúc cũng là thời điểm nhiệt độ tại nhiều khu vực giảm dần, nắng nóng gay gắt không còn xuất hiện ở nhiều nơi.
Dù mang nhiều bệnh lý nặng, di chuyển khó khăn song Nguyễn Đức Vinh vẫn điều hành web truyền bá văn hóa phẩm đồi trụy trên mạng internet với hơn 1,1 triệu thành viên trên toàn cầu.
Tham gia kỳ thi Olympic Hóa học quốc tế Mendeleev lần thứ 58, cả 10 học sinh Việt Nam đều đạt giải với 1 huy chương Vàng, 5 huy chương Bạc và 4 huy chương Đồng.
Quá trình nỗ lực dập lửa, 2 cán bộ kiểm lâm đã không may tử nạn khi tham gia chữa cháy rừng trên đỉnh Tây Côn Lĩnh tại địa bàn giáp ranh xã Phương Tiến, Lao Chải, Xín Chải, huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang.
Liên quan đến nữ giáo viên tại Tuyên Quang bị một nhóm học sinh có hành vi thiếu chuẩn mực, Bộ GD&ĐT yêu cầu xử lý nghiêm khắc theo đúng mức độ vi phạm đối với các cá nhân và tập thể có liên quan.
Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Lưu Quang vừa ký Công điện số 1300/CĐ-TTg ngày 5/12/2023 của Thủ tướng Chính phủ về bảo đảm trật tự, an toàn giao thông dịp Tết Dương lịch, Tết Nguyên đán Giáp Thìn và Lễ hội xuân 2024.
Bảo đảm an sinh xã hội (ASXH), chuyển từ hỗ trợ nhân đạo sang bảo đảm quyền an sinh của công dân là một trong những điểm nhấn được Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nêu ra tại Hội nghị quán triệt Nghị quyết 42-NQ/TW của TW8, khóa XIII. Đó là một trong những thành tựu sau 10 năm thực hiện Nghị quyết 15-NQ/TW của TW15, khóa XI.
Bộ Giao thông vận tải, vừa ban hành Thông tư số 34/2023/TT-BGTVT điều chỉnh khung giá dịch vụ vận chuyển hành khách trên các đường bay nội địa. Thông tư này có hiệu lực kể từ ngày 01 tháng 03 năm 2024.
Sáng nay, ngày 5/12, Kỳ họp thường lệ cuối năm (Kỳ họp thứ 14) HĐND TP Hà Nội khoá XVI, nhiệm kỳ 2021-2026 chính thức khai mạc. Theo dự kiến, kỳ họp diễn ra từ ngày 5 đến 8/12 để xem xét, thông qua 67 nội dung gồm 25 báo cáo và 42 nội dung ban hành nghị quyết.
Ngày 27.4 công viên Nước Hồ Tây đã tổ chức nhiều chương trình hấp dẫn như: Chương trình ca nhạc tạp kĩ, xiếc và giao lưu biểu diễn cùng các vũ công...chương trình được tổ chức trong 05 ngày từ 27/4 đến 1/5, mỗi ngày có 02 show diễn buổi sáng và buổi chiều.
Kỳ nghỉ lễ 30/4 - 1/5 đã đến rất gần. Tuy nhiên, giá vé máy bay nội địa cao khiến du khách e dè. Du khách đã đưa ra nhiều lựa chọn khác để phù hợp với tiêu chí tiết kiệm chi phí.
Lễ hội Du lịch Hà Nội năm 2024 với chủ đề “Thăng Long – Hà Nội, Thủ đô quyến rũ” từ ngày 25 – 28/4/2024 tại Công viên Thống Nhất. Đây là sự kiện xúc tiến quảng bá Du lịch lớn nhất được tổ chức thường niên của thành phố Hà Nội - Lễ Hội Du Lịch Hà Nội năm 2024 dự kiến sẽ mang tới cho du khách và nhân dân những trải nghiệm đầy màu sắc cùng nội dung phong phú đa dạng.
Ngày 26/4, tại Hà Nội, thành phố Hải Phòng phối hợp với Viện Hàn lâm Kiến trúc Pháp – Việt tổ chức Triển lãm ảnh Hải Phòng – Pháp Heritage với chủ đề “Di sản kiến trúc hôm nay, thịnh vượng cho ngày mai”.