Các sự cố mất tiền đang là lời cảnh báo cho các ngân hàng và cho cả người sử dụng khi kẻ xấu xem tài khoản ngân hàng là mồi ngon.
Nghe thì rất nhiều và từ lâu rồi nhưng có lẽ trong thời gian gần đây, những người sử dụng các dịch vụ ngân hàng ở Việt Nam mới cảm nhận được đầy đủ nguy cơ lửa cháy tới tận đầu ngõ với hàng loạt sự cố ngân hàng nội địa nối nhau xảy ra. Điều đáng nói là khách hàng thiệt hại nhưng chỉ có một số nhỏ ngân hàng chịu nhận trách nhiệm và bồi thường cho nạn nhân.
Tài khoản từ chìa khóa thành miếng mồi
Theo quy luật, để giao dịch ngân hàng, khách hàng phải có tài khoản do ngân hàng cấp. Ngân hàng là ổ khóa còn khách hàng giữ chìa khóa. Ở đây lại có hai yếu tố, chìa khóa là chuyện của chủ tài khoản, còn chất lượng cái ổ khóa ra sao là thuộc về ngân hàng. Thế nhưng thực tế cả chìa lẫn ổ khóa đều đã không còn an toàn.
Trong những năm gần đây, bọn tin tặc đã thực hiện vô số những cuộc tấn công mạng vào nhiều ngân hàng. Hồi năm 2015, người ta đã chứng kiến những cuộc tấn công mạng lớn vào các định chế tài chính như JPMorgan Chase và Scottrade vốn nằm trong số ít những định chế tài chính tinh vi nhất thế giới. Người Mỹ tin tưởng vào các định chế tài chính này nên giao cho chúng giữ hàng trăm tỉ USD của mình. Vậy mà chúng vẫn bị bọn tin tặc vượt qua các lớp tường bảo vệ xâm nhập đánh cắp dữ liệu cá nhân của hơn 100 triệu khách hàng.
Hồi tháng 2-2016, vụ cướp nhà băng lớn nhất trong lịch sử đã xảy ra tại ngân hàng trung ương mạnh mẽ nhất thế giới, đó là Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed). Thông qua virus máy tính tin tặc đã ra lệnh chuyển thành công hơn 100 triệu USD từ tài khoản của ngân hàng Bangladesh tại Fed tới những ngân hàng ở Philippines và Sri Lanka. Từ đó bọn tin tặc chuyển tiếp tiền tới các sòng bạc rồi cuối cùng rút tiền mặt.
Hồi giữa năm 2016, ở Anh rộ lên vụ Tập đoàn TalkTalk chuyên cung cấp dịch vụ viễn thông, truyền hình trả tiền, truy cập Internet và các dịch vụ mạng di động cho các doanh nghiệp và cá nhân bị tin tặc tấn công. Bọn tin tặc giả danh nhân viên TalkTalk gọi điện thoại cho các nạn nhân và khi nạn nhân tin lời vào Internet truy cập tài khoản của mình là máy tính của họ lập tức bị tin tặc chiếm quyền điều khiển. Đây là một điển hình cho một chiêu thức đang phổ biến trên thế giới về cách thức bọn xấu xâm nhập tài khoản ngân hàng nạn nhân, thay vì đột nhập thẳng ngân hàng vốn khó khăn hơn.
Còn ở Việt Nam, thời gian gần đây xảy ra một loạt vụ khách hàng của Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank) đột ngột bị ai đó rút tiền từ các tài khoản của mình. Nổi cộm nhất là vụ một khách hàng Vietcombank khiếu nại việc mất 500 triệu đồng trong tài khoản thẻ ATM chỉ sau một đêm.
 |
| Giao dịch ở các ngân hàng ngày càng xuất hiện nhiều hiểm nguy. Ảnh: INTERNET |
Và những chiếc thẻ nhựa mong manh
Nếu như miếng trầu là đầu câu chuyện thì chính những chiếc thẻ nhựa ngân hàng là đầu mối của vô số sự cố ngân hàng. Có thể nói rằng với số thẻ ngân hàng quá lớn mà trung bình mỗi người có hơn một thẻ, người ta có thể hình dung được nguy cơ lớn chừng nào về những tai ương ngân hàng có dính tới công nghệ. Ngân hàng phát hành thẻ ồ ạt. Người dùng mở thẻ vô tội vạ. Số người có hơn một thẻ ngân hàng rất lớn, thậm chí không ít người có cả chục thẻ của nhiều ngân hàng khác nhau. Chỉ một thẻ ngân hàng thôi mà đã phải quản lý mệt mỏi rồi huống chi có quá nhiều thẻ trong tay. Nguy cơ sự cố ngân hàng tỉ lệ thuận với số thẻ phát hành.
Không thể thống kê nổi đã xảy ra bao nhiêu vụ mất tiền từ tài khoản ngân hàng có liên quan tới dùng thẻ. Số lượng những vụ được báo chí đưa tin chủ yếu là những vụ cộm cán và nhỏ như phần nổi của tảng băng trôi.
Trong những vụ mới đây nhất là hồi trung tuần tháng 8-2016 có hai chủ thẻ Vietcombank bị mất tiền một cách khó hiểu ở nước ngoài. Sáng 16-8, thức dậy tại một khách sạn ở Tokyo (Nhật Bản), một chủ thẻ Vietcombank MasterCard Debit thường trú tại TP.HCM đã thấy trong điện thoại có 14 tin nhắn về những vụ cà thẻ của mình tại một loạt điểm. Có năm vụ giao dịch thành công rút sạch 17 triệu đồng trong tài khoản của anh. Kịch tính không kém là chiều 19-8, trong lúc đang chạy xe tại Đồng Nai và thẻ Vietcombank MasterCard vẫn đang nằm trong ví, một nữ chủ thẻ ở Biên Hòa nhận được tin nhắn từ Vietcombank thông báo thẻ vừa được giao dịch ở Singapore với số tiền 592 đôla Singapore (khoảng 10 triệu đồng).
Trách nhiệm thuộc về ai?
Hãng tin Anh BBC News (26-8-2016) đã có bài với tựa đề“Dồn dập báo mất tiền ở ngân hàng Việt Nam”. BBC dẫn lời chuyên gia tài chính - ngân hàng Nguyễn Trí Hiếu nói rằng: “Các vụ mất tiền trong tài khoản ngân hàng thì ở nước nào cũng xảy ra, kể cả Mỹ nhưng dồn dập như những vụ vừa qua tại Việt Nam thì khiến tôi ngạc nhiên. Tuy vậy, tôi loại trừ đấy là dấu hiệu các ngân hàng đối thủ chơi xấu để hạ uy tín lẫn nhau”. Theo ông này, nguyên nhân chính là sự thiếu kinh nghiệm ở cả phía ngân hàng lẫn người sử dụng thẻ. TS Nguyễn Trí Hiếu nhấn mạnh: “Qua những vụ khách hàng mất tiền, các ngân hàng cần có thái độ tích cực hơn mỗi khi tiếp nhận khiếu nại. Họ không thể đẩy hết trách nhiệm cho khách hàng mà nên khẩn trương tiến hành điều tra vụ việc”.
Thực tế cho thấy hầu hết các sự cố ngân hàng xuất phát từ phía người dùng (chủ tài khoản). Họ thường tiến hành các giao dịch ngân hàng điện tử đầy nguy hiểm, chủ yếu là thiếu cẩn trọng. Ở đây cũng có phần lỗi của ngân hàng. Trong khi tập trung phát hành thẻ, gia tăng khách hàng (mở thêm nhiều tài khoản), quảng bá về các dịch vụ,… hầu hết ngân hàng xem nhẹ việc tuyên truyền, nhắc nhở thường xuyên cho khách hàng của mình để sử dụng thẻ và tài khoản an toàn hơn. Mỗi khi xảy ra sự cố, bất kể lỗi xuất phát từ ai, ngân hàng cần tích cực hỗ trợ khách hàng xử lý tới mức cao nhất có thể được.
Tất nhiên, chủ tài khoản ngân hàng vẫn có trách nhiệm trước hết là tự mình bảo vệ tài khoản của mình. Có quá nhiều việc để làm. Nhưng điều đầu tiên vẫn là luôn cẩn trọng trước khi thực hiện một giao dịch ngân hàng nào, nhất là qua Internet và thẻ.
Sở hữu nhiều thẻ và nhiều nguy cơ
Hồi trung tuần tháng 5-2016, hội nghị thường niên về thẻ ngân hàng năm 2016 đã được Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam tổ chức đánh dấu 20 năm ra đời của Hội Thẻ ngân hàng Việt Nam (VBCA). Theo báo cáo, tính tới ngày 31-12-2015, toàn thị trường có 40/51 ngân hàng phát hành được hơn 81,85 triệu thẻ nội địa, chủ yếu là thẻ ghi nợ (debit) và trên 9,24 triệu thẻ quốc tế. Như vậy với số dân khoảng 92 triệu người, Việt Nam đạt mức bình quân một thẻ ngân hàng cho một người dân.
