Tuyên Quang: Nguyên Chủ tịch xã Mỹ Bằng kêu oan

Từ quyết tâm xây dựng nông thôn mới…

Theo hồ sơ vụ án, năm 2011, xã Mỹ Bằng (huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang) được chọn là một trong 7 xã điểm của tỉnh Tuyên Quang thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng Nông thôn mới (NTM) và phải hoàn thành trong năm 2014.

Quá trình thực hiện, tính đến cuối năm 2012, xã Mỹ Bằng chỉ còn một vài tiêu chí đang hoàn thiện, nhưng khó khăn lớn nhất thời điểm đó là tiêu chí Chợ. Việc “cải tạo, mở rộng, nâng cấp, xây dựng chợ trung tâm xã Mỹ Bằng” với tổng diện tích là 6.714,9m² cần nguồn kinh phí rất lớn, trong khi UBND huyện Yên Sơn sau khi cấp vốn 500 triệu đồng để san lấp mặt bằng, không bố trí được kinh phí xây dựng chợ.

Được sự ủng hộ của đại đa số người dân, sau khi được Sở Tài nguyên và Môi trường (TN&MT) tỉnh Tuyên Quang giao mặt bằng cho xã quản lý, đầu năm 2014 ông Bùi Quang Hùng lúc đó là Bí thư kiêm Chủ tịch UBND xã đã xây dựng “Đề án quy hoạch chi tiết chợ trung tâm xã Mỹ Bằng..." trình HĐND xã và được thông qua bằng Nghị quyết. Đề án và nghị quyết xác định nguồn vốn xây dựng chợ huy động từ nguồn xã hội hóa.

Theo đó, việc thu tiền của các hộ dân được ông Hùng giao cho kế toán là ông Lương Văn Sâm và thủ quỹ là Nguyễn Thị Oanh thực hiện. Từ tháng 6/2014 đến tháng 12/2014, thu được tổng số tiền 1.548.500.000đ của 28 hộ dân đóng góp.

Theo cáo trạng, sau khi Chợ trung tâm xã Mỹ Bằng được hoàn thiện, tổng số kinh phí được sử dụng xây dựng các hạng mục trong chợ đã được UBND xã kê khai, lập hồ sơ quyết toán là 1.241.362.662đ. Số tiền xã hội hoá đã thu còn thừa lại 307.137.338đ. Toàn bộ số tiền này, ông Hùng đưa vào “Quỹ xây dựng nông thôn mới” của xã năm 2014.

… Đến con đường lao lý

Số tiền này tiếp tục được ông Hùng chỉ đạo chi các khoản đầu tư công ích, phúc lợi như: Làm mái che Trạm y tế xã Mỹ Bằng; chi mua chăn bông cho học sinh Trường mầm non Đình Bằng và Trường mầm non Mỹ Bằng; chi xây dựng phòng bảo vệ, phòng y tế, máy giặt cho Trường mầm non Đình Bằng; chi tiền hỗ trợ Trường tiểu học Y Bằng xây nhà vệ sinh tự hoại, nhà để xe để đạt chuẩn trường Quốc gia; chi hỗ trợ vật liệu xây bếp Trường mầm non Mỹ Bằng…

Ngoài ra, cáo trạng còn xác định ông Hùng đã chi 34.500.000đ để khen thưởng 25 tập thể thôn có thành tích xuất sắc trong phong trào xây dựng NTM mà không báo cáo xin ý kiến Đảng ủy, HĐND xã.

Từ những căn cứ nêu trên, Viện kiểm sát nhân dân (VKSND) huyện Yên Sơn đã cáo buộc ông Bùi Quang Hùng đã có hành vi lợi dụng chức trách, nhiệm vụ được giao, tự ý chỉ đạo kế toán Lương Văn Sâm, thủ quỹ Nguyễn Thị Oanh để ngoài số sách kế toán đối với khoản tiền xã hội hoá thu được từ nguồn đóng góp của nhân dân để xây dựng “Công trình Chợ trung tâm xã Mỹ Bằng” và khoản tiền thu được từ thuê ô chợ, chỉ đạo chi không đúng quy định, gây thiệt hại cho ngân sách của UBND xã Mỹ Bằng tổng số tiền 341.637.338đ.

Ngày 21/9/2023, Tòa án nhân dân (TAND) huyện Yên Sơn đã ban hành Bản án số 71/2023/HS-ST tuyên phạt ông Bùi Quang Hùng 2 năm tù giam về tội “Lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ”.

Được biết, sau tuyên án sơ thẩm ông Bùi Quang Hùng đã có đơn kháng cáo và đơn kêu oan gửi cơ quan chức năng để được giải quyết thỏa đáng.

Chưa phản ánh đúng bản chất sự việc

Đánh giá về vụ án, một số luật sư, chuyên gia pháp lý cho rằng, các căn cứ xác định ông Bùi Quang Hùng lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ là chưa xác đáng, thiếu thuyết phục, nhất là khi đặt giữa bối cảnh ông Hùng là Chủ tịch xã rất tâm huyết, nỗ lực xây dựng NTM và không có động cơ mục đích vụ lợi…

Đánh giá về bản chất vụ án, Luật sư Hoàng Văn Doãn (Đoàn luật sư TP Hà Nội) đưa ra nhận định rằng, việc cáo buộc ông Hùng đã chỉ đạo để ngoài sổ sách kế toán và tự quyết định chi không đúng quy định đối với các khoản kinh phí còn thừa lại từ nguồn thu xã hội hóa, đóng góp của nhân dân để xây dựng Chợ trung tâm xã Mỹ Bằng và từ nguồn thu tiền cho thuê ô chợ, gây thiệt hại cho ngân sách số tiền 341.637.338đ là chưa phản ánh đúng bản chất sự việc.

Quyết định 164/QĐ-UBND ngày 07/5/2012 của Chủ tịch UBND huyện Yên Sơn “Phê duyệt quy hoạch chi tiết xây dưng NTM xã Mỹ Bằng thời gian thực hiện 10 năm từ 2011 - 2020” nêu rõ các tiêu chí xây dựng nông thôn mới xã Mỹ Bằng, trong đó có tiêu chí: “Cải tạo, nâng cấp, mở rộng Chợ trung tâm xã Mỹ bằng hiện có lên quy mô diện tích chợ 0,75ha, xây dựng nâng cấp bổ sung các hạng mục hạ tầng về chỗ bán hàng, công trình phụ, bãi để xe máy, xe đạp, bãi để xe ô tô”. Và giao nhiệm vụ cho UBND xã Mỹ Bằng huy động nhân dân đóng góp 61.725.400.000đ để thực hiện nhiệm vụ xây dựng NTM.

Thực hiện quyết định nêu trên, UBND xã Mỹ Bằng có các tờ trình: Tờ trình đề nghị thẩm định thiết kế, bản vẽ, dự toán xây dựng, nâng cấp, sửa chữa chợ trung tâm (BL1415-1416); Tờ trình đề nghị phê duyệt quy hoạch chi tiết cải tạo nâng cấp chợ trung tâm (BL1417- 1419); Tờ trình đề nghị phê duyệt thiết kế-bản vẽ-dự toán nguồn kinh phí xã hội hóa để nhân dân đóng góp xây dựng chợ (BL1280-1281).

UBND xã đã huy động được số tiền 1.548.500.000đ, đã lập hồ sơ kê khai, quyết toán 1.241.362.662đ, số tiền còn lại 307.137.338đ và 85.000.000đ của ông Viễn và Công ty chè Phú Yên ủng hộ quỹ xây dựng NTM của xã năm 2014 được đưa vào Quỹ xây dựng NTM của xã để quản lý, sử dụng.

Như vậy, việc UBND xã Mỹ Bằng huy động nhân dân đóng góp để cải tạo xây dựng chợ trung tâm thực hiện mục tiêu NTM là hoàn toàn hợp pháp, được UBND phê duyệt”.

Luật sư Hoàng Văn Doãn cũng cho biết thêm rằng, tại Hội nghị tri ân khách hàng tổ chức vào tháng 12/2014, toàn bộ các hộ dân tham gia đóng góp xây dựng chợ đã nhất trí thông qua việc đưa toàn bộ số tiền còn thừa sau khi quyết toán xây dựng chợ vào Quỹ xây dựng NTM để hỗ trợ xây dựng các công trình an sinh xã hội khác thuộc nhóm tiêu chí cần phải hoàn thành trong xây dựng NTM.

Quỹ xây dựng NTM được sử dụng để xây dựng các công trình an sinh xã hội, trực tiếp phục vụ nhân dân xã Mỹ Bằng. Cùng với các công trình, hạng mục khác trong 19 tiêu chí NTM, các công trình này đã thể hiện được giá trị và tính hiệu quả trong thực tiễn như nhận định của Kiểm toán Nhà nước khi thực hiện kiểm toán xây dựng NTM ở Mỹ Bằng giai đoạn 2011-2014.

“Việc cáo buộc hành vi khen thưởng số tiền 34.500.000đ cho 25 cá nhân, tập thể xuất sắc trong công tác xây dựng NTM gây thiệt hại cho ngân sách xã Mỹ Bằng là chưa thuyết phục. Bởi việc khen thưởng kịp thời có ý nghĩa thiết thực nhằm động viên, khích lệ, tuyên dương những điển hình tiêu biểu nhằm lan tỏa và duy trì lâu dài danh hiệu NTM đã đạt được của xã Mỹ Bằng. Việc trích thưởng số tiền này chưa được làm rõ là từ nguồn khen thưởng của cấp huyện, tỉnh và trung ương mà đã ấn định nguồn tiền thưởng từ tiền thừa xây chợ đã đưa vào Qũy xây dựng NTM xã Mỹ Bằng là chưa thuyết phục”, Luật sư Hoàng Văn Doãn cho biết.

Bên cạnh đó, Luật sư Bùi Nguyên Thắng (Đoàn luật sư TP Hà Nội) cũng đưa ra nhận định rằng, việc cáo buộc ông Hùng “Lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ” cần phải chứng minh được ông Hùng có động cơ và có vụ lợi không? Nếu không xác định được động cơ phạm tội thì mặc nhiên chưa cấu thành tội phạm này.

“Đây là vấn đề không chỉ lý luận mà có ý nghĩa vô cùng quan trọng bởi theo quy định của pháp luật động cơ phạm tội là dấu hiệu bắt buộc cấu thành tội phạm này. Điều này thể hiện ngay câu đầu tiên của Điều 356 “Người nào vì vụ lợi hoặc động cơ cá nhân khác”. Nếu không xác định được động cơ phạm tội thì mặc nhiên chưa cấu thành tội phạm này. Bên cạnh đó còn có các dấu hiệu nhận biết từ mặt khách thể, chủ thể…”, Luật sư Bùi Nguyên Thắng phân tích.

Ngoài ra, luật sư Thắng còn cho rằng, trong vụ án này, một số tài liệu quan trọng có khả năng chứng minh cho việc ông Bùi Quang Hùng thực hiện đúng quy định pháp luật trong quá trình chỉ đạo thực hiện xây dựng NTM ở xã Mỹ Bằng đã bị thất lạc…nên việc cáo buộc, truy tố ông Hùng là không thỏa mãn các điều kiện tố tụng.

Từ những nhận định nêu trên, các luật sư đều cho rằng, phiên xét xử phúc thẩm tới đây tại TAND tỉnh Tuyên Quang cần phải triệu tập đầy đủ các nhân chứng, người có quyền lợi nghĩa vụ liên để làm rõ những tình tiết, những điểm chưa được tường minh, từ đó xem xét việc trả hồ sơ điều tra lại, hoặc áp dụng nguyên tắc suy đoán vô tội, tránh việc để một hành vi không gây hậu quả nghiêm trọng mà còn tạo ra được phúc lợi xã hội, xây dựng nông thôn mới thành công, trở thành điểm sáng.

Các cơ quan tố tụng nhận định hành vi của bị cáo Hùng đã trực tiếp xâm phạm đến hoạt động đúng đắn của cơ quan, tổ chức, đồng thời xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của công dân; làm giảm uy tín và lòng tin của nhân dân đối với Đảng và Nhà nước là áp đặt và thiếu khách quan. Bởi số tiền còn thừa sau khi xây dựng chợ được đưa vào Quỹ xây dựng NTM đã xin ý kiến của người dân và nhận được sự đồng ý của toàn bộ các hộ dân tham gia đóng góp. Đó là sự tự nguyện cũng như là sự đóng góp vào sự phát triển địa phương của các hộ dân. Do đó, không xâm phạm đến quyền và lợi ích của hộ dân nào.

Thêm nữa, kết quả kiểm tra của Đoàn kiểm toán Nhà nước về chương trình mục tiêu Quốc gia về xây dựng NTM giai đoạn 2010-2014 tại tỉnh Tuyên Quang đã về UBND xã Mỹ Bằng tiến hành kiểm toán về tình hình kinh phí các nguồn vốn sử dụng theo chương trình xây dựng NTM của xã Mỹ Bằng không nhận thấy các vi phạm trong quản lý tài chính-thu chi phục vụ xây dựng NTM… Do vậy, vụ án vẫn có nhiều tình tiết chưa được làm rõ, thậm chí có tình tiết quan trọng để xác định có hay không hành vi phạm tội của ông Hùng, nhưng chưa được xác minh, làm rõ một cách khách quan, gây bất lợi cho ông Hùng.

Đặc biệt, việc cáo buộc ông Hùng với tội danh “Lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ” nhưng kết quả điều tra và cáo trạng chưa chứng minh được: Động cơ phạm tội của ông Hùng là gì? Có vụ lợi không?

Ngoài ra, việc có nhiều tài liệu quan trọng chứng minh cho việc ông Bùi Quang Hùng thực hiện đúng quy định pháp luật trong quá trình chỉ đạo thực hiện xây dựng NTM ở xã Mỹ Bằng đã bị thất lạc mà các cơ quan tố tụng vẫn kết tội ông Hùng là đi ngược với nguyên tắc “Suy đoán vô tội” quy định tại Điều 13 Bộ Luật tố tụng hình sự.

Thiết nghĩ, Hội đồng xét xử phúc thẩm TAND tỉnh Tuyên Quang cần đánh giá khách quan, toàn diện lại vụ án.